‘Zij die weten dat ze niet weten’. Het is de zin die de afgelopen dagen door mijn hoofd doolde. Vandaag ben ik dan maar eens gaan zoeken waar ik die opgepikt heb, en ik vond twee referenties, naast heel veel andere ‘leuke’ quotes over kennis op deze site. De eerste referentie is naar een oud (naar verluid Arabisch) gezegde:
‘There are four kinds of people, three of which are to be avoided and the fourth cultivated: those who don’t know that they don’t know; those who know that they don’t know; those who don’t know that they know; and those who know that they know.’
Nu, deze eerste referentie lijkt een voorkeur aan te geven voor de laatste groep van mensen, de wijze mensen die weten dat ze weten. Deze interpretatie van de spreuk wordt meer expliciet in volgende bewerking ervan, van een zekere Lady Burton (ik ken deze dame zelf niet):
‘Men are four:
He who knows not and knows not he knows not, he is a fool—shun him;
He who knows not and knows he knows not, he is simple—teach him;
He who knows and knows not he knows, he is asleep—wake him;
He who knows and knows he knows, he is wise—follow him!’
Dit was zéker niet datgene waar ik op zoek naar was. Maar een beetje later kwam ik dan uiteindelijk het volgende tegen:
‘As for me, all I know is that I know nothing’
Deze uitspraak wordt vaak toegewezen aan Socrates, maar of dit waar is, is zelfs al voer voor discussie voor deskundigen terzake, die het dus wél weten (zie bijvoorbeeld hier). Wat mezelf betreft, past deze visie perfect in het rijtje van ‘ken jezelf – waar ook ‘The Matrix’ expliciet naar verwijst wanneer Neo het Orakel bezoekt is – ‘alles verandert’ en ’je stapt geen twee keer in dezelfde rivier’; het geeft allemaal uitdrukking aan de onoverkomelijke onmacht om voor ons mensen iets te gronde te begrijpen.
Wat nu wel ‘grappig’ is, is dat voor die groep van mensen die de eerste spreuk aanhangen de tweede groep dan wel niet als onnozel maar dan toch wel als onwetend wordt beschouwd, en als goed menend mens moet je hun dan maar helpen en onderrichten: laat ze het licht zien!
Is dat dan het kenmerk van die zékere kennis? Dat je daarmee herkent wat niet als kennis kan bestempeld worden, en dat je daardoor ook mensen kan indelen in onwetend, dom, slapend of wijs? Als dat zo is, dan zijn het enkel deze wijze mensen die in staat zijn om die indeling op een correcte wijze te maken. Hopelijk zijn deze wijze mensen dan wijs genoeg om zich niet te zondigen aan onwijze en voorbarige indelingen; hopelijk is er ook een soort van ‘certificaat’ van wijsheid, overhandigd door een college van wijzen en toegekend na een welbepaalde proeve van wijsheid.
Maar wie zal dan de eerste (groep van) wijze(n) zijn die de andere wijzen kan (h)erkennen? Op welke basis zal deze eerste wijze zich beroepen om zijn wijsheid te staven? Ja, met dit soort vragen is het wel duidelijk dat ik geen kandidaat ben. Maar deze onoplosbare eis naar verantwoording van wijsheid, de paradox van waarheid, doet me denken aan deze magistrale cartoon van Franquin over de paradox van de doodstraf.
Humor, waarheid, waarden en geweld waren deze week ook erg actueel en met elkaar verweven in de gebeurtenissen in Parijs. Welnu, humor. Humor is, toegegeven, een rekbaar begrip, maar het is niet omdat er gelachen of uitgelachen wordt, dat we over humor kunnen spreken. Wat ik zelf wél grappig vond was een reactie op de fundamentalistische terreur van onze eigen Vlaams Minister President: “Als je echt [de] fundamenten van deze samenleving niet aanvaardt, […], dan hoor je hier niet”. Door het vooropstellen van eigen onwrikbare waarden en waarheden, wordt het ene fundamentalisme verdedigd ten nadele van het andere. Het is alsof je zegt ‘ik ben fundamenteel tégen fundamentalisme’ zonder te beseffen dat die uitspraak al een interne tegenstrijdigheid is. En dat is dus wat ik grappig vind, waarvoor dank Meneer Bourgeois.
Wat mij daarentegen wél verontrust is dat dit fundamentalistisch denken zich nu ook richt tot onze huisdieren. Onze eigen kat, Tigra, was vroeger een gelukkige volgeling van Whiskas, maar wordt door hun nu als afvallige beschouwd na haar bekering tot Royal Canin. Tigra is zelf actief binnen de splinter groep die zich uitsluitend voeden met het merk ‘Demanding’ (veeleisend, waar halen ze het?) van Royal Canin. Whiskas wijst in een reactie erop dat niet veel goeds verwacht kan worden voor katten vanwege een organisatie die in haar naam naar honden verwijst (nvdr.: canis is hond in het Latijn). Wijzelf hebben Tigra dit ook al vele malen proberen duidelijk maken, die ‘veeleisende’ zakken voer zijn ook zot duur! Ze blijft echter onwrikbaar in haar overtuiging van haar gelijk, en na haar zelfopgelegd martelaarschap tijdens een drie uur durende hongerstaking zijn we dan uiteindelijk maar gewricht voor de terreur van haar miauw.
Leuk. En gelukkig bestaan er boeken om onze honger te stillen…. En dan iets te begrijpen, maar zeker weten…