Het moet toch beter kunnen?
Ik werk ondertussen al een tijdje in de IT wereld. Ik heb verschillende rollen gespeeld, als doe-er, als denker, als facilitator. En na elke rol bleef ik zitten met de vraag “hoe kunnen we hier als team méér uit halen, dat moet toch véél beter kunnen?”.
Ik heb ooit aan een team building meegedaan waarbij we ondergrondse rioleringen bezochten, en de begeleider zei “mensen beseffen pas dat er riolen zijn, als het fout gaat”. “Ja, dat is het”, dacht ik toen, dat is precies zoals in de IT. Behalve dat in de IT we constant met onze voeten in de … staan. Hmmm, dat klinkt nogal deprimerend, zo erg is het natuurlijk niet.
Laatst was ik een presentatie aan het voorbereiden, en ik zocht naar bronnen voor de redenen waarom IT projecten falen. En toen werd mijn aandacht getrokken naar een al wat oudere bron, omstreeks 30 jaar oud, die destijds al het probleem opmerkte van het voornamelijk falen van IT initiatieven.
30 jaar weten we het al. 30 jaar kunnen we met redelijke zekerheid de valkuilen opsommen. 30 jaar slapende kennis, en nog steeds geen verbetering?
Hoe kan dat dan? Ofwel zijn die valkuilen helemaal niet de echte valkuilen, ofwel weten te weinig mensen hier van om er naar te handelen. Het kan zelfs zo zijn dat er weinig aan te doen valt, omdat falen structureel is, alsof die valkuilen eerder massieve kraters zijn van vulkanen, en de IT projecten als doel hebben constant over de krater rand heen en weer te gaan. Oh ja, en die vulkanen zijn actief.
Zonder precies te weten waarom, ging mijn gevoel eerder naar het actieve vulkaan scenario. De andere twee scenario’s, welja, de meeste IT’ers zijn toch wel voldoende slim (disclaimer, ik ben er zelf één, dus dit kan wel eens een blinde vlek zijn van mij) en ze lezen doorgaans ook wel regelmatig de vakliteratuur of gaan naar het één of andere seminarie (al dan niet gesponsord door één of andere verkoper van diensten of producten). Ik wil maar zeggen, dit is echt wel gemeengoed, dat zelfs wordt aangewend als verkoopargument “koop dit en jij zult niet meer falen!”.
Een gedeeld gevoel van wanhoop en hoop
Er was iets dat mijn aandacht trok in het vulkaan beeld, maar de terreur angst die je moet doorstaan door langs de krater van een actieve vulkaan te gaan is natuurlijk niet de angst die een doorsnee project medewerker meemaakt. Maar sta me toe hier toch even op in te gaan, op een vermeend gedeeld gevoel dat we allemaal, als mensen, met elkaar delen, maar desalniettemin een gevoel dat ongelooflijk persoonlijk aanvoelt. Ik vraag jou, beste lezer, wat geduld nu we een kleine omleiding maken langs hoogst individuele aangelegenheden, die eigenlijk los lijken te staan van het structureel falen van IT projecten. Maar toch, sta mij toe.
Sommigen zullen dit gedeeld gevoel omschrijven als vervreemding, anderen als eenzaamheid, weer anderen als onrust, sommigen misschien als gepieker, of misschien zelfs als perfectionisme. Sommigen beweren dat ze nergens last van hebben, ze zijn perfect gelukkig in hun mooi huis, met hun mooie wagen(s), met hun slimme, mooie, sportieve, artistieke, sociaal geïntegreerde kinderen, gebalanceerd huwelijk, brede en actieve vriendenkring en de uitdagende job waarin ze uitblinken. Maar deze laatsten kunnen vaak maar niet stoppen om over zichzelf te praten. Oh ja, je hebt er ook die het allemaal verwijten aan de regering, aan de vreemden of het “systeem”.
Om een gedeeld gevoel te zijn, is de uitingsvorm op zijn zachtst gezegd nogal uiteenlopend, het enige gedeelde lijkt te zijn dat er helemaal geen gemeenschappelijke element is. Als ik al een gemeenschappelijk element opmerk, is het dat het probleem buiten elk van ons lijkt te liggen. Het probleem is de “andere” die in de weg staat van elks wil om zijn leven te sturen, om een onderdeel te vormen van een zinvol geheel, om bij te dragen aan de vooruitgang. Ja, het probleem ligt niet aan mij, niet aan mijn wil (hoop), neen het ligt aan de beperkingen rondom mij (wanhoop).
Het gedeeld gevoel is dat van wanhoop en hoop, een onscheidbaar paar.
Helden kennen geen wanhoop
Deze uiteenlopende gedachten vergezelden mij – zoals ze vaak doen, het zijn goede vrienden geworden, al die gedachten – toen ik met mijn vrouw aan het genieten was van een weekend in Brugge. Al slenterend waren we in een boekenwinkel terecht gekomen waar een titel mijn aandacht trok “de lengte van het leven”. Het is een klein boekje, eigenlijk een wat lang uitgevallen opinie stuk. Maar toen ik het las, viel mijn mond open. Dit boekje was bijna 2000 jaar oud, en tegelijkertijd zo actueel. Hoe kon dit dan? Het ging naar mijn gevoel ook over dit thema.
2000 jaar weten we dit al, dat we met zoveel bezig zijn allemaal apart om dat schril contrast te negeren van wat we denken en wat er daadwerkelijk is. Van wat we willen en wat er effectief gebeurt. Van ons persoonlijk project (hoop) en het uitblijven van resultaten daarvan (wanhoop), toch voor de meeste onder ons.
En daar had je hem, de parallel met de IT project wereld. Als individuen vergeten we liever onze beperkingen om onze ideeën om te zetten in de praktijk. En blijkbaar doen we dat ook collectief, als we gezamenlijk een project doen.
Onze focus is op succes, waardoor we falen wegmoffelen. Als we falen echt beginnen te belichten, dan duurt het niet lang voordat de omvang ervan duidelijk wordt. Falen is immers de score in de wedstrijd tussen willen en gebeuren.
In die zin is het hardnekkig negeren van falen even natuurlijk als het negeren van je eigen eindigheid. We doen alsof die eindigheid er niet is. Het is gewoon te veel. “Morgen kan je dood zijn. Ik? Kan niet, kijk naar wat ik al allemaal heb gerealiseerd. Alle slimme en goede dingen die ik doe. Ik leef gezond, ik sport. Ik niet, neen. En trouwens, mocht het wél zo zijn, ik heb dingen gerealiseerd die mijn leven overstijgen, lang nadat ik dood ben wordt ik daarvoor nog herinnerd.”
Negeren. Ik doe dat. Jij, lezer, jij staat daar zeker boven, ik niet. Ik, en vele anderen samen met mij, sluiten gezamenlijk onze ogen voor die enige zekerheid die we wél hebben, die van onze nakende dood. We sluiten onze ogen, en dromen over ons droomkasteel in ons hoofd, waarin wij de held zijn, held van onze familie, held van ons gezin, held van ons bedrijf, held van onze vriendenkring, held van onze voetbal fan club, held van onze vrijwilligers vereniging, ja kies maar. Kies maar je favoriete helden rol, je favoriet held project.
Hé, nieuws flash: je gaat nog steeds dood.
Hoop als gedeeld project
De vulkaan wandeling is eigenlijk ieders lot, voor elk van ons apart. En net zoals we samen roepen in het donker om onze angsten te overstemmen, zo klitten we graag samen om grootse projecten te bedenken, omdat we troost zoeken bij elkaar. De vulkaan wandeling lijkt minder angst aanjagend als we die samen kunnen doen. We putten troost uit elkaars gezelschap, we hopen samen op een gedeeld succes.
En daar heb je hem eindelijk, oorzaak onzer smart: hoop als project, project als ontkenning van onze wanhoop.
Ik geef toe, we kunnen discuteren over komma’s en punten, mijn formulering is misschien niet zo scherp. Maar de basis opmaak van dit kort betoog blijft overeind: we kunnen geen projecten realiseren die blijvend succes garanderen of die fundamentele verbeteringen inhouden zonder fundamenteel veel middelen te besteden. En zelfs dan nog, vergeet niet, het blijft dansen rond een spuwende vulkaan, dat hou je maar zo lang vol.
Het is de eenvoudige waarheid. Maar kan je die aanvaarden? Wil je die aanvaarden? Wie wilt eerlijk zijn eigen nietigheid aanvaarden?
Enkele reis zonder bestemming
“Mogen we dan niet willen mo de zaken te verbeteren? Is er dan geen vooruitgang geweest? Ga je dat misschien betwisten?”
Veel beweging is niet noodzakelijkerwijze vooruitgang. Met alle vooruitgang die we gekregen hebben, sinds bijvoorbeeld de industriële revolutie, hebben we steeds meer “welvaartsziektes”, depressies, ADHD, autisme, obesitas, middelen misbruik, zelf onze kinderen lijden hieronder … Hmmm, wacht, is dat vooruitgang? We zijn met steeds meer mensen die ons niet thuis voelen tussen al die “welvaart”.
“Ah ok, meer welvaart is dus slecht, vooruitgang is niet nodig?”
Ik kan daar niet op antwoorden, niet voor iemand anders. Wel voor mezelf. Ik wens mezelf niet zozeer meer welvaart toe. Welvaart is ok, ik wens ieder evenveel toe als waar ik zelf van geniet. Dat is niet het punt. Het punt is dat welvaart op zich geen welzijn garandeert.
Niets garandeert welzijn. Welzijn is een pad. Zonder bestemming. Dat wens ik iedereen toe, het beseffen dat het pad de bestemming is. En daar tevreden mee zijn. Dat is het begin van welzijn. Ik wens het mezelf nog altijd toe.
De immer voortschrijdende horizon
Wat is nu precies het punt? Het punt is dat 30 jaar slapende kennis van de valkuilen van projecten mogelijk is omdat we als individu de reflex hebben om het falen van onze eigen dromen te projecteren op het falen van projecten.
Het is normaal dat projecten falen, zeker als ze voornamelijk op hoop zijn gebaseerd. Maar doorgaans erkennen we niet dat dat falen normaal is, omdat die erkenning het ons pijnlijk duidelijk zou maken dat ook onze eigen droombeelden enkel dromen zullen blijven, vluchtend, net voor ons, nét voorbij de horizon. De immer voortschrijdende horizon.
Project falen aanvaarden, is onze eigen naaktheid aanvaarden. Naakt in de woestijn van de werkelijkheid. Het is teveel. Het is eenvoudiger om het te wijten aan die domme (IT) projecten die blijven falen.
We zullen wel redenen blijven verzinnen om opnieuw moedig projecten te starten, en deze keer, zo helpe ons God, zullen wij slagen waar al die andere soepkiekens voor ons faalden.
De vulkaan solo dans
Goed, zegt de welwillende lezer, ik stap mee in jouw verhaal, het is allemaal gedoemd om te falen. Waarom zou je dan nog moeite doen, voor om het even wat?
Wel, als je al zover bent gekomen om die vraag te stellen, dan daag ik je uit om er een eerlijk antwoord voor te vinden dat voor jou werkt.
Ik denk namelijk dat voor ons, de vulkaan dansers, de dans wel de moeite is. Het wordt de moeite als je het jouw dans maakt. Het wordt de moeite als je er de moeite voor neemt.
En neen, het feit dat structureel falen het verhaal is dat ook Darwin al heeft verteld, maar dan nét anders, neen, dat feit is géén excuus voor fatalisme of depressie.
Ik hoop dat elk van ons apart de moed en steun vind om daar door te breken om zichzelf te vinden en zichzelf opnieuw uit te vinden. Hé, als het dan toch een dans is rond een hete spuwende vulkaan, laten we er dan op zijn minst van genieten en er een persoonlijk artistieke invulling aan geven.
Lava ballet
De immer kritisch en geïnteresseerde lezer – dankjewel daarvoor – moppert nu toch wel. Begrijpelijk, hoe overtuigend dit alles ook moge klinken, er wordt geen antwoord gegeven op de vraag hoe het dan wél moet met onze (IT) projecten. Er wordt hoogstens wat vrijblijvend esoterisch advies gegeven over dansen rondom spuwende vulkanen.
Dank je, doe ik volgende week misschien eens, zegt onze lezer, maar morgen sta ik voor dezelfde uitdagingen van mijn project, en als alles wat hier staat geschreven waar is, is de kans redelijk groot dat de project doelstellingen voornamelijk niet gehaald zullen worden.
Wel nu, als je tot die conclusie komt, dan daag ik je uit (weeral !) om de haalbare doelstellingen van het project te onderscheiden van de hoop doelstellingen, en er alles aan te doen wat in jouw invloedssfeer zit om die haalbare doelstellingen mee te helpen realiseren, en de hoop doelstellingen terug te brengen tot haalbare en een rest-fractie.
Het gezamenlijk dansen op de vulkaan, het lava ballet, organiseren we best rondom haalbare doelstellingen.
Wat doen we dat met die rest-fractie ? Is er geen plaats voor ongebreidelde creativiteit, voor het ondenkbare, het onmogelijke, het fantastische, het neurotische? Toch wel. Dat is de vulkaan solo dans, uniek voor elk van ons, maar typisch niet geschikt als basis voor een gezamenlijk project.
En nu, nu pas, kunnen we de cirkel sluiten. Het moest beter kunnen, we wouden er meer uit kunnen halen. Wel nu, dat kan, als we het als volgt aanpakken:
- Eerst halen we er alles uit wat er niet in hoort
- Wat er niet in hoort wordt terug verdeeld over de bronnen, elk van ons apart
- Wat overblijft, gaan we samen aanpakken
- En zo zullen we er niet alleen méér uithalen, maar zelfs het maximale
Bronnen, inspiratie
Boeken
- No Silver Bullet: Essence and Accidents of Software Engineering
- Denial of Death
- Zen and the art of motorcycle maintenance
- De lengte van het leven
- The hero with a thousand faces
- Women running with wolves
- On bullshit
- De hele olifant in beeld
- Syncronicity
Muziek
- Queens of the Stone Age
- Nine Inch Nails
- Beastie Boys
- Doe Maar
- Nirvana
- Prince
- The Doors
Film
- The Matrix
- Batman begins
- Batman the dark knight
- The tree of life