Is absurditeit uitroeibaar?

Absurd noemen we dat wat onzinnig is, ongerijmd of onlogisch. Maar wie bepaalt er nu of iets al dan niet absurd is? Kan één persoon in een groep roepen dat iets absurd is, als de rest van de groep hier niet mee akkoord gaat? En wat als die persoon het absurde uitschreeuwt en daarna gewoon weer verder gaat met wat hij deed nét voor zijn uitbarsting? Is dat dan ook niet absurd? Want dat maakt het absurde tot iets normaal, iets aanvaardbaar. Kan je inderdaad iets dat absurd is, dat niet logisch is, dat indruist tegen jouw zin van de zaken, aanvaarden en daarmee (een deel van) jouw zingeving opgeven?

Je kan je zelfs afvragen of er wel zo iets kan bestaan als absurditeit. In het voorbeeld van de roeper en de groep, als de groep inderdaad een handeling doet die indruist tegen een gezamenlijke afspraak van de groep (doelstelling, project plan, gedeelde waarde, …), dan kan je oordelen dat ofwel de groep absurd handelt ofwel dat de groep handeling de enige echte waarheid van de groep vertegenwoordigt en niet langer die eerdere afspraak. In die laatste lijn van redeneren wordt absurd iets dat enkel in ‘the eye of the beholder’ bestaat en niet voor de groep na diens handeling. Machiavelli vermelde in dit verband iets interessant “[de] weinigen durven niet in te gaan tegen de mening van de velen” en ook recent onderzoek bevestigt die stelling van aangeleerde hulpeloosheid van groepen. Michael Palin, één van de vermaarde leden van Monty Python verwoordt het als volgt “[…] the world […] is an absurd and extraordinarily silly place, with everyone taking themselves very seriously”.

Dus ik wil hier een lans breken voor elke vermeende vorm van absurditeit en die ten gronde belichten, intens, traag, totdat alle schaduwen ervan zijn onderzocht. Omdat het moed vergt om dat gevoel van absurditeit vol te houden en niet te zwichten voor de groepsdruk. En ook omdat los van alle intellectuele of emotionele ongemakken die absurditeiten met zich mee kunnen brengen, ze doorgaans onmiddellijk herkenbaar en een bron voor humor zijn. Het soort humor waar je van lacht tot je buikpijn hebt. Dat soort humor. De goede!

Een voorbeeld, zo herkenbaar voor mij en daarom zo hilarisch: “Tegen een vergadering die elk stapje van een project wil bespreken, zullen [de leidinggevenden] zeggen: ‘Op dit niveau ga ik me niet met de zaken bezighouden’, of: ‘Jullie zien ook altijd problemen.’ En vervolgens hameren ze opgewekt een veel te strakke planning af, waar ze zich later, in een eindeloos durende vergadering, weer vreselijk over gaan opwinden.” (Vergaderen? Niet doen!, Ellen de Bruin, business contact 2014, pg. 97)

Absurditeit en de spanning die het genereert kan echter ook leiden tot gevoelens van frustratie, zo werkt het alvast soms bij mezelf. Ik kan mijn eigen torenhoge frustratie herinneren van de vorige regeringsvorming (2010-2011), die ik dagelijks volgde op de radio, televisie en in opinie stukken in de betere kranten. Tot de dag dat ik de ‘surplace’ van zowel de formatie als van de verslaggevers zo grondig beu was dat ik gewoonweg ben gestopt met het nieuws zo op de voet te volgen. Het feit dat ik het nieuws niet meer volgde heeft de regeringsvorming niet bespoedigt, net zomin als mijn eerdere interesse dat wel had gedaan; de regeringsvorming en het politieke commentaar daarover waren blijkbaar volledig onverschillig voor mijn interesse. En toch winde ik mij op over de situatie. Nu goed, sindsdien volg ik het nieuws vanop afstand door af en toe de krantenkoppen online diagonaal te bekijken. En voor mij was dat een juiste beslissing, omdat ik mijn aandacht en energie beperkte tot mijn eigen invloedssfeer.

Ik zal mijn belichting van absurditeit daarom ook richten op mijn directe dagelijkse omgeving, het gezin, de familie, de vrienden, film, literatuur en muziek maar voornamelijk de werkplek als onuitputtelijke bron van inspiratie. Als ik op die manier naar mijn verzameling management boeken kijk aangeschaft in de afgelopen jaren, dan merk ik inderdaad een ‘revolutionaire fractie’: tegendraadse werken die mij steeds opnieuw lonkten, verscholen tussen de meer gangbare werken. De top 10 van deze fractie heeft titels als ‘The outer limits of reason’, ‘On Bullshit’, ‘How powerpoint makes you stupid’, ‘The neurotic organisation’, ‘The denial of death’, ‘Flawed advice and the management trap’, ‘De managementmythe’, ‘Business exposed’, ‘De logica van onzekerheid’ en ‘Vergaderen? Niet doen!’.

Telkens weer opnieuw werd ik aangetrokken naar andere verklaringen dan de meer gangbare. Telkens weer opnieuw ging ik op zoek naar betere antwoorden die ik telkens weer vergat, als ik ze al had gevonden. En deze queeste zal ik nu opnieuw opnemen, ridderlijk, onvermoeid, zonder hoop op succes maar wel overtuigd van haar noodzaak. Ik schrijf ridderlijk maar de geschiedenis zal oordelen over het niet eerder ridderlijk is in de zin van Don Quichote.

Onvermijdelijk brengt me dat tot Camus en diens ‘Mythe van Sisyphus’ (vrijzinnige bespreking, christelijke bespreking, maçonnieke bespreking). Sisyphus werd veroordeeld door de goden om tot in de eeuwigheid een rots omhoog te duwen op een berg. Eens de rots aangekomen aan de top, dondert ze echter vanzelf naar beneden, en moet Sisyphus zijn taak van vooraf aan starten: Sisyphus als metafoor voor zinloze, absurde arbeid. En toch besluit Camus zijn behandeling met de opmerking dat Sisyphus gelukkig moet voorgesteld worden, wanneer hij naar beneden slentert om zijn rots te gaan zoeken in het dal. Camus stelt namelijk dat we allemaal voor drie keuzes staan: ons overgeven aan een goddelijke macht als we zingeving verlangen, ons van ons leven beroven als we geen zingeving hebben gevonden of als laatste, zijn eigen keuze, de absurditeit (zinloosheid) moedig omarmen. Als hij gelijk heeft, dan is mijn queeste van vooraf aan verloren, dan is deze queeste mijn eigen rots. Het zij zo, laat maar rollen.

One thought on “Is absurditeit uitroeibaar?

  1. Ik denk dat de laatste optie van de filosoof/schrijver niet verkeerd is, immers als het bestaan zinloos is dan moet ik zelf zin geven, verlenen, krijgen van mijn eigen biotoop. Dan mag de meta en maxi wereld nog zo absurd zijn, mijn micro wereld is dat niet.
    Een andere bedenking is dat het bol zijn van de wereld, de zwaartekracht (eerder dan de golf theorie), de evolutieleer, de quantummechanica voor velen (en voor sommigen nog steeds) absurd zijn geweest.
    Die ene gek die rondwaart in de zinloze wereld en steeds vertelt over zijn steen brengt misschien zinvolle ordening in ons bestaan.

    Anders

Leave a Reply

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.