moge 2017 licht brengen in de duisternis

Iedereen kent het deuntje “daar-komt-de-bruid”. Velen zullen ook wel weten dat het uit een opera van Wagner komt, namelijk Lohengrin. Maar diegenen die ook het plot daarvan kennen lijken toch met erg weinig te zijn. In die opera is er inderdaad een trouwceremonie, maar wat voor eentje! De vader van de bruid, de hertog van Brabant, is net gestorven en zijn dochter wordt er nu ook nog eens onterecht van beschuldigd haar broer te hebben vermoord uit politieke motieven. Daarop wordt haar eer in een duel verdedigd waarvan haar hand de inzet is. Ze huwt met de winnaar onder de voorwaarde dat ze zijn naam nooit mag vragen. Als ze na de plechtigheid dan toch zijn naam vraagt, verlaat hij haar waarop zij prompt sterft van verdriet (1). En dit is het favoriet deuntje dat wordt gespeeld als de bruid naar het altaar wandelt? Ter aanmoediging als het ware: “daar-komt-mi-serie”.

Ik was het alweer helemaal vergeten toen we naar de moderne remake van een klassieker keken, ‘The legend of Tarzan’. Al redelijk vroeg in de film kwam onze tweede Belgische koning naar voren als dé prominente slechterik. Of ik heb niet goed opgelet tijdens de geschiedenisles, of ik heb die les gewoon niet gehad … en waarschijnlijk is het gewoon de combinatie van beiden. Maar wat opzoekwerk bevestigde inderdaad dat koning Leopold II (2) één van de grootste massa moordenaars is uit de wereldgeschiedenis, net na Hitler (3). Miljoenen Congolezen stierven ter financiering van de pracht en praal (4) in België. Neen toch? Zo iets zou zich toch in onze collectieve schaamte hebben gegrift? Niet dus.

Niets blijkt te zijn wat het lijkt en dat zette mij aan het denken: wat zou ik nog allemaal verkeerd kunnen voorhebben? Zowat alles blijkbaar. Er zijn namelijk vele manieren waarop je fout kan redeneren (5), maar er bestaat een overkoepelende vorm die dat allemaal in de schaduw stelt: ‘motivated reasoning’ (6). Ze komt typisch voor bij religieuze en ideologische discussies. Wanneer het aanvaarden van een bepaald standpunt ons zelfbeeld in gedrang brengt dan zullen we dat standpunt ridiculiseren en ondersteunenende feiten en argumenten verdringen. Vandaar ook de term ‘gemotiveerd redeneren’, je gedachten zijn helemaal niet vrij maar ondersteunen een duidelijk en kostbaar doel: psychologisch zelfbehoud.

Ik weet daar wel raad mee. Voor een betere wereld in 2017 verlicht ik alle verduisterde zielen die mijn pad kruisen met een goede discussie. Indien nodig, ‘ad nauseam’. Santé! (7)

“You want it darker.
We kill the flame.”

“You want it darker” (8), Leonard Cohen

 


(1) Met dank aan Wikipedia die de opera van Lohengrin uit de doeken doet.
(2) De Engelstalige verhandeling over onze koning op wikipedia.
(3) Dit is een lukraak artikel via Google, ik heb nog een andere gelezen onlangs.
(4) Een losse greep: Het koninklijk paleis, het Kasteel van Laken en de serres aldaar, de Basiliek van Koekelberg, het justitie paleis van Brussel, de Tervurenlaan in Brussel, het koninklijk museum voor Midden-Afrika in Tervuren, De koninlijke gallerijen in Oostende, de Zoo en het station van Antwerpen. De volledige lijst staat op Wikipedia.
(5) Er zijn wel hele websites gewijd aan de zogenoemde ‘logical fallacy’ (drogreden), maar die blijken toch allemaal achterhaald als je ze wil toepassen om argumentatie op basis van vorm alleen te ontkrachten. Blijkbaar komen échte drogredenen niet erg vaak voor in de realiteit, en zijn de verzwakte vormen ervan meestal wel relevante hypotheses. Ik las er een artikel over in het ledenblad van SKEPP, maar de oorspronkelijke wetenschappelijke publicatie is ook beschikbaar via deze link (‘The Fake, the Flimsy, and the Fallacious: Demarcating Arguments in Real Life’, Boudry Maarten, Fabio Paglieri, and Massimo Pigliucci).
(6) Op kweetal.be staat een goede inleiding, en ook op wikipedia staat alvast er een.
(7) Ja ‘tot walgens toe’ wil dat zeggen, ik heb héél veel geduld. Ergerlijk veel volgens sommigen. En neen, het is niet ad fundum. Dat is ook wel eens leuk. Maar daar gaat het hier even niet over.
(8) 2016 werd ietwat somber uitgeleid met onder meer Leonard Cohen’s muzikaal afscheid.

Leave a Reply

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.